In juli 2016 bracht het College voor de Rechten van de Mens haar jaarlijkse rapportage “Mensenrechten in Nederland” uit. Hierin geeft het College de stand van zaken in 2015 weer.Dit keer koos het College ervoor om, naast de ontwikkelingen en zorgpunten, drie thema’s te behandelen: ‘Veiligheid voor alles?’ ‘Recht of gunst?’ en ‘Discriminatie’. Binnen deze thema’s is de rode draad “participatie en uitsluiting”.
Vooral in het hoofdstuk “Recht of Gunst?” komt de gezondheidszorg uitgebreid aan de orde. Dit vanwege de grote decentralisatie in het sociale domein. Het college constateert dat verschillende groepen mensen niet altijd de ondersteuning krijgen die nodig is om zelfstandig te wonen én deel te nemen aan de maatschappij. Recht op toegang tot de zorg is geen gunst. Mensenrechten dragen de overheid op de mensen te beschermen die dat nodig hebben. Dat vraagt om een proactieve rol van de gemeenten. Zij moeten beleid ontwikkelen in samenspraak met betrokkenen en ze moeten voorkomen dat het maatwerk van de keukentafelgesprekken uitmondt in willekeur. Ook moeten gemeenten ervoor zorgen dat burgers weten dat ze recht hebben op een onafhankelijke cliënt ondersteuning.
De veranderingen in het sociale domein bieden kansen om mensenrechten te realiseren dicht bij huis. Die kansen moeten dan wel gepakt worden.
Het College beschrijft zeven verschillende situaties waarin mensen uit de boot kunnen vallen:
- Burgers vermijden zorg door de hoge kosten van de eigen bijdrage.
- Mensen zonder rechtmatig verblijf hebben geen aanspraak op WMO-voorzieningen.
- Minder opvangplaatsen voor slachtoffers van huiselijk geweld.
- Niet alle ouderen krijgen voldoende hulp.
- De hervormingen hebben vooral gevolgen voor vrouwen; mantelzorg komt voornamelijk voor hun rekening en de ontslagen in de thuiszorg hebben vooral laagopgeleide vrouwen getroffen.
- Jongeren die jeugdzorg nodig hebben krijgen die te laat. Er zijn problemen in de toegang tot de jeugd-GGZ.
- Voor mensen met een beperking en chronisch zieken zijn de wijzigingen ingrijpend. Veel “van het kastje naar de muur” en “tussen wal en schip” problematiek.
Bij de beschrijving van ontwikkelingen en zorgpunten signaleert het College in het hoofdstuk Migratie en Mensenrechten dat het veelvuldig overplaatsen van asielzoekers schadelijk is voor hun gezondheid, in het bijzonder die van hun kinderen.
Vrouwen zonder geldige verblijfstitel zijn extra kwetsbaar voor huiselijk geweld. Zij vrezen dat aangifte nadelige consequenties heeft voor hun verblijf in Nederland. Op basis van de WMO hebben ze geen recht op opvang. Bij AMvB zou hierop een uitzondering gemaakt kunnen worden.
Een apart hoofdstuk is gewijd aan het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap. Nederland ratificeerde dit verdrag – eindelijk – op 14 juni 2016. De regering heeft een implementatieplan aangekondigd. Nederland heeft het Facultatieve protocol waarin het klachtrecht is geregeld nog niet aanvaard.
Bij zeven verdragsartikelen zal de regering nog een interpretatieve verklaring afleggen. Daarin geeft de regering aan hoe ze bepalingen uit het verdrag uitlegt. Omdat sommige verklaringen de toepassing van het verdrag zullen inperken, zijn ze in feite voorbehouden. Het College plaatst daarom kanttekeningen bij de noodzaak en legitimiteit van deze verklaringen.
De gehele rapportage is te downloaden via de webpagina van het College voor de Rechten van de Mens.
