De webinar “Euthanasie bij psychiatrische patiënten” werd op 12 november 2020 gehouden. Honderd deelnemers volgden de live uitzending. Helaas was er niet voor iedereen plek. De registratie van de webinar is nu te zien.
Waarom een JWS webinar over dit thema?
De Johannes Wier Stichting (JWS) stelt zich ten doel mensenrechten in de gezondheidszorg te bevorderen. Bij een menswaardig leven hoort ook een menswaardig levenseinde en dat is reden voor JWS om nu dit thema aan de orde te stellen. Het webinar is bedoeld voor zorgprofessionals en andere geïnteresseerden die te maken hebben met psychiatrische patiënten met een doodswens en een euthanasieverzoek doen. Hoe bespreek je als zorgverlener hun doodswens en neem je hun euthanasieverzoek in behandeling? Psychiaters en andere GGZ-behandelaars verschillen hierover van mening en ook maatschappelijk is dit een gevoelig vraagstuk.
Actualiteit en discussie
De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) bracht in 2018 de geactualiseerde richtlijn Levensbeëindiging op verzoek in de psychiatrie uit. Psychiaters worden dagelijks geconfronteerd met patiënten met een doodswens. Het omgaan daarmee vereist grote behoedzaamheid. De herziene richtlijn beschrijft een actuele, zorgvuldige en bruikbare procedure die nauwgezet gevolgd kan worden bij een verzoek om levensbeëindiging van een patiënt met een psychische stoornis.
Op 17 februari jl. is het onderzoeksrapport Psychiatrische patiënten bij Expertisecentrum Euthanasie. Een retrospectieve dossierstudie naar de achtergronden en het verloop van euthanasieverzoeken op grond van psychiatrisch lijden bij Expertisecentrum Euthanasie verschenen. Uit het onderzoek blijkt dat ruim 60% van de GGZ-behandelaren het euthanasieverzoek niet zelf in behandeling neemt, vaak omdat zij nog behandelopties zien, soms omdat zij zichzelf onbekwaam achten of omdat niet werd voldaan aan de zorgvuldigheidseisen van de euthanasiewet. Er is dan ook een tekort aan psychiaters die bereid zijn een euthanasieverzoek in behandeling te nemen en dat leidt tot lange wachtlijsten en doorlooptijden waarvan de patiënt de dupe is.
Opzet webinar
Doel was meer inzicht te krijgen in het huidige debat over het in behandeling nemen van een euthanasieverzoek op basis van psychisch lijden. Wat zijn de verschillende posities, welke ethische dilemma’s en argumenten spelen en hoe zou de euthanasiezorg voor psychiatrische patiënten beter kunnen verlopen? Drie sprekers gaven een presentatie:
- Radboud Marijnissen, heeft gewerkt als ouderenpsychiater, opleider en waarnemend geneesheer directeur binnen een GGZ instelling en is nu sinds anderhalf jaar als psychiater en hoofd patiëntenzorg/bestuurder aan het werk bij het Universitair Centrum Psychiatrie (UCP) van het UMC Groningen. Hij is sinds kort de coördinator van het platform Euthanasie en Psychiatrie van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie. Zijn interesse gaat uit naar Psychiatrie in de laatste levensfase in brede zin en hij is gestart om zich komende jaren ook meer te richten op onderzoek naar levensbeëindiging op verzoek bij patiënten met een psychische stoornis en dementie.
- Paulan Stärcke, is psychiater, en zij werkte het grootste deel van haar werkzame leven als sociaal psychiater bij GGZ inGeest, zowel ambulant als klinisch. De laatste 10 jaar van haar dienstverband (tot 2018) was zij tevens waarnemend geneesheer-directeur. Sinds 2014 is zij daarnaast werkzaam bij Stichting Levenseindekliniek, inmiddels Expertisecentrum Euthanasie. Tevens werkt zij sinds 2012 als SCEN-arts.
- Sisco van Veen, is psychiater op de open ouderen afdeling van GGZ inGeest. Daarnaast promoveert hij bij de afdeling Ethiek, Recht en Humaniora van het Amsterdam UMC (locatie VUmc) op euthanasie in de psychiatrie. Sisco van Veen zet zich verder in voor betere wetenschapscommunicatie, onder andere als eindredacteur van www.dejongepsychiater.nl en als podcastmaker voor nascholingstijdschrift Psyfar.
Radboud Marijnissen: De patiënt wil euthanasie… Wat doet de psychiater?
Er werd een overzicht gegeven van wet- en regelgeving rondom euthanasie en de richtlijn levensbeëindiging op verzoek bij patiënten met een psychische stoornis van de NVvP, die in 2018 is herzien. Het ledenplatform euthanasie en psychiatrie van de NVvP stelt zich ten doel kennis en ervaring te delen en te bevorderen met betrekking tot dit thema. Knelpunten en dilemma’s en de rol van de psychiater werden belicht. Het bespreekbaar maken van een doodswens van een patiënt is bij uitstek een kerncompetentie van de psychiater. In de opleiding tot psychiater gaat opvallend genoeg relatief weinig aandacht uit naar psychiatrie in de laatste levensfase, waaronder ook de hulp bij levensbeëindiging op verzoek. Hierin schuilt mogelijk een deel van de oplossing om de toenemende terughoudendheid bij psychiaters te verminderen om second opinions te doen, SCEN arts te worden of een euthanasieverzoek van hun patiënt zelf in behandeling te nemen.
Paulan Stärke: Casuïstiek rond de euthanasiewens
Door een aantal casussen met hun beloop te schetsen streefde zij ernaar helderheid te geven over de complexiteit van het proces van onderzoek van een euthanasiewens, en een beeld te schetsen van de waarde van het serieus nemen van een dergelijke wens, met een breed spectrum aan beloopsmogelijkheden. Hierbij werd onder meer aandacht besteed aan de meerwaarde van betrokkenheid van een arts, in het bijzonder een psychiater, bij dit proces. Verder werd stil gestaan bij inhoudelijke aspecten van een dergelijk onderzoeksproces.
Sisco van Veen: Wanneer is psychiatrisch lijden uitzichtloos?
Tijdens de lezing presenteerde Sisco zijn promotieonderzoek over psychiatrische uitzichtloosheid. Eerst gaf hij een korte achtergrond van de psychiatrische euthanasiepraktijk in Nederland, daarna besprak hij enkele studies die proberen antwoord te geven op de vraag: wanneer is psychiatrisch lijden uitzichtloos?
Technische en instrumentele begeleiding: Hans Rohlof, psychiater, secretaris JWS
Kosten: Dit webinar werd gratis aangeboden. Mocht u de JWS, mede door dit webinar, een warm hart toedragen, dan staat het u vrij om een donatie te doen op NL39 TRIO 0254 6959 22, graag met vermelding van uw naam en e-mailadres indien u onze digitale nieuwsbrief en andere informatie van de stichting wilt ontvangen.
Organisatie: Alies Struijs en Hans Rohlof, Johannes Wier Stichting
